همزاد زمین پیدا شد

د.

دانش  - دانشمندان منظومه‏ای را در نزدیکی منظومه شمسی پیدا کرده‏اند که ستاره‏ای درخشان همچون خورشید و سیاره‌ای شبیه به زمین دارد.

در فاصله 20 سال نوری از زمین، منظومه‏ای وجود دارد که شباهت زیادی به منظومه شمسی خودمان دارد. این منظومه، ستاره‏ای درخشان در نقش خورشید دارد و هم‌چنین دو سیاره بسیار خاص، که یکی از آنها روشن‏ترین سیاره کشف شده تاکنون است و دیگری، سیاره‏ای که فاصله‏اش از ستاره مادر به ‏اندازه‏ای است که امید یافتن آب مایع در سطح آن وجود دارد.

این دو کشف مهم، اول اردیبهشت ماه توسط میشل مایر، از رصدخانه ژنو و در هفته ستاره‏شناسی و علوم فضایی اروپا اعلام شد. این اکتشافات، اشتیاق فراوان دانشمندان را برای یافتن سیارات مشابه زمین نشان می‏دهد.

اولین سیاره این منظومه که روشن‏ترین سیاره در نوع خود است، Gliese 581e نام دارد و چهارمین سیاره شناخته شده در منظومه ستاره Gliese 581 است. مایر می‏گوید که این سیاره احتمالا سیاره‏ای سنگلاخی با جرم حدودا 2 برابر جرم زمین است . البته به علت نزدیکی آن به ستاره، دمای سطح این سیاره باید بالا باشد و این امر، وجود حیات را در این سیاره تا حد زیادی غیرممکن می‏کند.

در ادامه، مایر و همکارانش در مورد مدار سیاره Gliese 581d که در سال 2007 کشف شده بود، اصلاحیه‏ای ارائه دادند. آنها در زمان کشف این سیاره تردید داشتند که آیا این سیاره در منطقه قابل زیست این منظومه قرار گرفته است و وجود آب در آن امکان دارد یا خیر؛ اما حالا مطمئن هستند که این سیاره دقیقا در منطقه قابل زیست واقع شده است.

گروه مایر مشاهدات خود را در نیمکره جنوبی زمین و در مجموعه رصدخانه‌های جنوبی اروپا در لاسیای شیلی انجام داده‌اند. پژوهشگران برای بررسی این منظومه از روش HARPS استفاده کردند که مخفف پروژه جستجوی سرعت شعاعی نجومی‏ با دقت بالا است. هارپس می‏تواند تغییرات اندک مدار یک ستاره را که به واسطه جاذبه سیارات اطرافش پدید می‏آید،‏ اندازه‏گیری کند. این نوسان‌ها هرچند بسیار ‏اندک هستند، اما خود را در تغییرات طیف این ستاره نشان می‏دهند.

جیم کستینگ، از کارشناسان مناطق قابل زیست فضایی در دانشگاه پنسیلوانیا می‏گوید: «خیلی هیجان‌انگیز است که آنها با استفاده از روش سرعت شعاعی توانسته‏اند این سیاره روشن را پیدا کنند.»

در بهمن ماه گذشته، مرکز مطالعات فضایی ملی فرانسه، سیاره‌ای را به روش CoRoT کشف کرد که با شعاعی حدود 1.7 برابر شعاع زمین، کوچک‏ترین سیاره شناخته‌شده تا آن روز به شمار می‌رفت. روش کوروت که مخفف حرکت‌های انتقالی چرخشی و سیاره‏ای است؛ سیاراتی را بررسی می‌کند که از مقابل ستاره‏شان عبور می‏کنند. با عبور سیاره از مقابل ستاره مادر، روشنایی ستاره افت می‌کند و کارشناسان می‌توانند با بررسی این افت روشنایی، شعاع آن سیاره را تعیین کنند؛ اما در این روش اندازه‌گیری جرم سیاره ممکن نیست.

اما در روش مایر، این جرم سیاره است که بدست می آید و درمقابل، نمی‌توان شعاع سیاره را اندازه گیری کرد. بنابراین بهتر است که از هردو روش استفاده شود تا مشخصات کامل سیاره بدست آید. مایر می‏گوید که متاسفانه هنوز روش کوروت را به‌کار نبرده، اما درصدد است تا وقتی این سیاره از مقابل ستاره خود عبور می‏کند، این ‏اندازه‏گیری را روی آن انجام دهند.

اقیانوسی در دوردست
مشاهدات هارپس هم‌چنین به گروه مایر اجازه داد تا بتوانند مدار Gliese 581d را اصلاح کنند. بر اساس مطالعات قبلی، این سیاره که جرم آن احتمالا 7 برابر زمین است، هر 60 تا 80 روز یک‌بار به دور ستاره‌اش می‏چرخید. در مطالعات نهایی مشخص شده است که چرخش این سیاره به صورت دقیق هر 66.8 روز یک‌بار است و وقتی این دوره چرخش را با مدل‏های نظری یافتن حیات در سیارات مقایسه می‏کنیم، چشم‏انداز دلگرم‌کننده‏ای به دست می‏آید.

ورنر فون بلو، که در موسسه تحقیقات تاثیرات جوی «پُست‏دام» در آلمان مشغول به کار است و محاسبات مدار این سیاره را انجام داده، با این نظریه موافق است و عقیده دارد که مسلما این سیاره قابل سکونت است.

سیاره Gliese 581d به‏اندازه‏ای از ستاره‏اش دور است که نمی‏تواند کاملا از صخره و سنگلاخ ساخته شده باشد. ستاره این منظومه به مراتب از خورشید ما کم نورتر است و غبار انباشته شده‏ای که در زمان تولد این سیاره ایجاد شده، به‏ اندازه‏ای نیست که بتوان گفت سیاره‏ای به این عظمت از صخره و سنگلاخ خالص تشکیل شده است. مایر می‏گوید که احتمالا در سطح این سیاره اقیانوس‏هایی وجود دارد و این اولین بار است که چنین سیاره‏ای در فضا پیدا شده است.

به نظر می‏رسد که این سیاره بهترین رقیب زمین برای وجود حیات تاکنون است. اما هنوز راه درازی در پیش است تا بتوان با اطمینان کامل آن را همزاد زمین نامید. جرم این سیاره می‏تواند بیش از 7 برابر زمین باشد و اگر مثلا بیش از 10 برابر زمین باشد، غولی از گاز همچون اورانوس و نپتون خواهد بود که دیگر نمی‏تواند سطح معمولی جامد یا مایع داشته باشد.

مایر در مشاهداتش، بر روی دسته‏ای کوچک از ستارگان درخشان تمرکز کرده است و فکر می‏کند که دستاوردهایش، نویدبخش اکتشافات بیشتری خواهد بود. او داده‏های منتشر نشده فراوانی از مشاهدات خود بدست آورده که فکر می‏کند احتمالا از میان آنها به چیزی حدود 80 سیاره کم‌جرم دست پیدا خواهد کرد. او امیدوار است که تا 4-5 سال آینده بتواند همزاد زمین را با کمک این مطالعات به ساکنان زمین معرفی کند.